Het Enneagram gaat uit van 9 typen mensen. 

Kennis van je basistype kan helpen jezelf en anderen beter te leren kennen en begrijpen. Je ziet de terugkerende patronen en kunt die (deels) herleiden tot het type-gedrag. Je wordt je bewuster van je eigen gedrag. Je gaat begrijpen hoe mensen en het leven in elkaar zitten, en je gaat inzien dat het gedrag van anderen, waar je zo'n last van had, niet met opzet plaats vond om jou te kwetsen. Dit door in te zien dat er verklaringen zijn voor gedrag en dat we voor een groot deel beheerst worden door ons ego. Het accepteren en verwerken van lastige, moeilijke situaties, het accepteren van jezelf zoals je je op een bepaald moment 'aantreft', wordt gemakkelijker. Er is geen schuld, er is oorzaak en gevolg en jij maakt deel uit van die keten van oorzaak en gevolg; je bent daar in verzeild geraakt door je aanwezigheid op deze wereld.

Door bewustwording van je drijfveren kun je je binnen je basistype verder ontwikkelen. 

Ieder type heeft gedachten die hem drijven en gedachten die hij probeert te vermijden.

Drijfveer is het gedrag waarmee een persoon als kind al liefde probeerde te verwerven. Dat type gedrag had waarschijnlijk in de vroege opvoeding succes in het streven naar liefde en aandacht. Vermijding is het streven om gedrag te ontwijken dat pijn doet. Elk type heeft namelijk kenmerkende pijnplekken, bestaande uit gedrag dat waarschijnlijk in de vroege jeugd niet succesvol was, niet werd gewaardeerd. 'Vermijdingsgedrag' staat in contrast tot het 'drijfveergedrag'. Zo is bijvoorbeeld perfectionisme het gedrag waarmee de EEN succesvol was in het verwerven van liefde in de vroege jeugd. Het tegendeel van perfectionisme is onvolmaaktheid; de EEN probeert de indruk van onvolmaaktheid dan ook te vermijden.
Bij elk type is ook de passie of de blokkade weergegeven (dat wil zeggen: waarin dat type steeds in de fout gaat). Je kunt bevrijd worden van de passies. Je bent en blijft dan wel hetzelfde enneagramtype, maar gaat er makkelijker mee om.

Het enneagram is een duidelijke en complete methode om het karakter en de drijfveren van jezelf of van anderen te begrijpen. De meesten van ons hebben er moeite mee om juist onze eigen zwakke plekken te herkennen. Het enneagram helpt daarbij en is een perfect hulpmiddel voor echte groei en ontwikkeling.

Omdat we als mensen complexe wezens zijn en onze persoonlijkheid uit meerdere facetten bestaat, herkennen we in alle negen typen van het enneagram waarschijnlijk wel aspecten van onszelf.

De volgende 9 typen worden onderscheiden:

• EEN:            Perfectionist
• TWEE:         Helper (Gever)
• DRIE:           Statuszoeker (Presteerder)
• VIER:           Romanticus (Drama queen) 
• VIJF:           Waarnemer (Opmerker)
• ZES:             Zekerheidszoeker (Betwijfelaar)
• ZEVEN:         Levensgenieter (Avonturier)
• ACHT:           Baas (Assertieveling)
• NEGEN:        Bemiddelaar (Vredestichter)

Harttypen. Type 2-3-4
Het hartcentrum omvat de typen 2, 3 en 4. Het hartcentrum is de plaats van gevoelens, liefde en genegenheid, en verbondenheid met anderen. De harttypen zijn gericht op anderen. Het beeld dat anderen van hen hebben speelt een belangrijke rol in hun leven. Hun aandacht gaat naar goedkeuring krijgen. Ze zijn erop gericht prestige en imago in de ogen van anderen te verwerven of te behouden. Falen is verschrikkelijk, althans als anderen dit zien. Schaamte is dan ook iets dat bij de harttypen past. Schaamte onderscheidt zich van schuldgevoel. Schaamte heeft betrekking op hoe iemand denkt dat een ander zijn gedrag ziet. Iemand ‘gaat af’ in de ogen van de ander. Schuld is het gevoel iets verschrikkelijks gedaan te hebben, ongeacht of anderen dat gezien hebben of niet. Iemand kan zich ook schuldig voelen wanneer de hele wereld zegt dat hij aan de betreffende situatie niets kon doen, dat ieder ander in die situatie hetzelfde gedaan zou hebben, of dat juist de andere partij de schuldige was. Schuldgevoel past meer bij buiktypes. Gevoelens spelen een grote rol bij de harttypen, maar de afzonderlijke typen gaan er verschillend mee om.

Type 3onderdrukt gevoelens in eerste instantie. Hij is zo taakgericht dat hij daar geen gevoelens bij kan gebruiken, die zouden in de weg staan van de te leveren prestatie. Type 2 richt zich op de gevoelens van anderen.Type 2is immers het verzorgende en ondersteunende type dat aanvoelt wat anderen nodig hebben en daar dan in voorziet.Type 4gaat op in zijn eigen gevoelens, waarbij hij grote hoogten en diepe diepten beleeft.
De harttypen hebben een verlangen naar vervulling door anderen. Wanneer de ander hen waardeert en erkenning geeft, dan is het goed. Ontwikkeling houdt voor harttypen vooral in dat ze leren dingen voor zichzelf te doen in plaats van voor het oog van de wereld, en vervulling te vinden zonder daarvoor afhankelijk te zijn van anderen. Dit natuurlijk zonder hun kwaliteiten als harttypen op te geven. Het gaat erom een bepaalde eenzijdigheid op te heffen, om een beter evenwicht te vinden tussen de aandacht voor de ander en aandacht voor de eigen persoon.

Type TWEE
'Ik help'.Helpers zijn warm, betrokken, verzorgend en gevoelig voor de behoeften van anderen; ze bieden hulp aan de medemens. Hun hulp heeft als onderliggend (onbewust) doel de eigen superioriteit te tonen. Ze hebben moeite om door te dringen tot hun innerlijk. 'Mijn leegheid is mijn schat'.

Fixatie
• Verleiding: sociale houding
• Vermijding: behoeftigheid
Deze personen hebben een behoefte om liefde te geven, om in ruil daarvoor liefde en macht terug te ontvangen. Ze willen graag in het middelpunt van de belangstelling staan. Liefde is hier geen onbaatzuchtige liefde maar liefde met een doel. Ze hebben moeite om zelf hulp te vragen als ze dit nodig hebben. Behoeftigheid is hun pijnpunt, dat is immers een teken dat ze niet of minder in staat zijn om hun hulpstrategie uit te voeren. Deze fixatie wordt gekenmerkt door een sterke afkeer van doornen, ze hebben meer behoefte aan rozen.

Passie:trots
Mensen met deze passie voelen zich superieur omdat ze hun diepere gevoelens van ontoereikendheid compenseren met een imago van trots. Hun zelfbeeld is: 'kijk eens hoe belangrijk ik ben in het leven van anderen' en 'door mijn liefde ben ik voor jullie onmisbaar'.

Uitdaging: deemoed, werkelijke solidariteit in plaats van een superieure hulp-houding.

Wat anderen waarderen:
- is oprecht betrokken bij anderen
- is een meester in netwerken en weet waardering van velen te verkrijgen
- voelt haarscherp aan wat anderen voelen of nodig hebben
- kan anderen goed ondersteunen en motiveren
- service gericht: staat altijd klaar wanneer het nodig is.

Wat anderen lastig vinden:
- eigen behoeften worden moeilijk zichtbaar
- hebben veel waardering nodig
- vinden mensen vaak belangrijker dan resultaten
- kunnen zich soms wat opdringen
- vinden zichzelf behoorlijk onmisbaar voor anderen en zijn daar nog trots op ook.

Type DRIE
'Ik heb succes'.Presteerders zijn energiek, optimistisch, zelfverzekerd en doelgericht. Ze zetten 'alles' opzij om succes te hebben, desnoods ten koste van anderen. De DRIE is het prototype van de 'streber'.

Fixaties
• Verleiding: succes
• Vermijding: mislukking
Het doel is in alle gevallen succesvol te zijn. De DRIE ontkent mislukkingen en probeert de ander ervan te overtuigen, desnoods door een leugen, of door de werkelijkheid mooier te maken, dat wat een mislukking lijkt toch een succes is. Ze nemen het niet zo nauw met de waarheid, als het gestelde doel maar bereikt wordt. Deze personen doen zich vaak beter voor dan ze zijn. Het kan voorkomen dat ze vlak voor hun faillissement bij hoog en laag volhouden dat het goed gaat komen. Er kan ook sprake zijn van zelfmisleiding: het lijkt er op dat ze zelf geloven in het door hen vertekende beeld van de werkelijkheid en in hun eigen 'glansrol' daarin.

Passie: ijdelheid
Zelfmisleiding en zelfbedrog zijn automatisch gekoppeld aan ijdelheid. IJdelheid betekent dat een beeld van zichzelf wordt gecreëerd zoals ze, kijkend door de ogen van iemand anders, zouden willen zijn. Ze hebben alleen niet in de gaten dat dit positieve beeld vaak niet overeenkomt met de werkelijkheid. Ze hebben geen contact met zichzelf, want ze leven volgens het onechte beeld zoals ze zouden willen zijn.

Uitdaging: oprechtheid, eerlijkheid: kunnen accepteren dat succes niet altijd mogelijk is.

Wat anderen waarderen:
- hoge mate van efficiency
- doelgerichtheid
- weet dingen voor elkaar te krijgen
- motiverende inzet
- afgestemde presentatie

Wat anderen lastig vinden:
- competitief
- status en imago gevoelig
- opportunistisch
- ongeduldig bij inefficiency
- overmatig zelfverzekerd, op het arrogante af.

Type VIER
'Ik ben anders'.Romantici zijn gevoelig, warm en scherpzinnig. Ze voelen zich uniek en willen als zodanig gezien worden. Ze putten hun energie uit anderen, hun levensvraag is: "Wat denken jullie van mij? Merken jullie mij op?". Vieren zijn sterk intuïtief en introvert; soms melancholiek en zwaarmoedig.

Fixatie
• Verleiding: schoonheid, melancholie
• Vermijding: minderwaardigheid
VIEREN hebben ervaren dat ze liefde krijgen door eerst te lijden. Daarom zoeken ze geluk in het ervaren van pijn: 'Tranen zijn paarlen.' Omdat ze het gevoel hebben dat niemand ze begrijpt lijkt het of ze zich boven anderen verheven voelen en vertoont hun gedrag een bepaalde arrogantie. Hun zelfbeeld is niet zozeer 'Ik wil bijzonder zijn', maar meer: 'Ik ben anders'. Ze hullen zich in melancholie of zwaarmoedigheid. Mensen met deze fixatie zijn hun pijn voor, omdat ze zich emotioneel uiten, bijvoorbeeld in kunstzinnige creaties.

Passie: afgunst (nijd)
Jaloezie betekent dat je iemand iets niet gunt. Bij afgunst als onbewuste motivatie zegt je dan ook voortdurend: 'Waarom hij wel en ik niet?' Het is niet zozeer afgunst vanwege andermans materiële zaken, maar vanwege het vermeende geluk van de ander. Het lijkt voor hen net of anderen altijd gelukkiger zijn. Mensen met deze passie voelen een tekort in zichzelf en denken: "Wat hebben anderen dat ik niet heb?".

Uitdaging: evenwichtigheid in gevoelens, te bereiken door discipline (afstand nemen van emoties); VIEREN zijn door gevoelsdiepten heengegaan en kunnen anderen daarom goed begrijpen.

Wat anderen waarderen:
- sensitiviteit
- gevoel voor schoonheid en kunst
- diepgaande belangstelling voor eigen en andermans gevoelsleven
- hoge mate van authenticiteit
- denkt na over het leven

Wat anderen lastig vinden:
- wil anders zijn dan de anderen
- sterke wisseling van stemmingen
- weinig realistisch: verlangt naar het onbereikbare
- is zelden echt tevreden
- te emotioneel in communicatie

De hoofdtypen.
Het hoofdcentrum is de zetel van het menselijk denken. De hoofdtypen willen eerst denken alvorens te reageren. Ze hebben een levendige verbeelding en fantasie, en een voorkeur voor analyseren, dingen goed doordenken, conceptualiseren en denkbeelden met elkaar in verband brengen. Dat zijn allemaal mentale activiteiten. Het is niet zo dat hoofdtypen geen gevoelens hebben. Zij ontwikkelen gevoelens echter vaak via gedachten. Denken is een verdediging tegen de onderliggende angst voor een gevaarlijke wereld. De ontwikkelingstaak van de hoofdtypen is een directe relatie met de eigen gevoelens te ontwikkelen en te komen tot ontwikkelingstaak van de hoofdtypen is een directe relatie met de eigen gevoelens te ontwikkelen en te komen tot geloof in zichzelf en in anderen. De hoofdtypen zijn gericht op verschillende soorten denkbeelden.

Type 5probeert neutraal objectief gegevens en informatie te verzamelen en zich op basis daarvan een objectief juist oordeel te vormen. Daarmee bestrijdt hij zijn angst en houdt hij controle.Type 6heeft denkbeelden over wat er allemaal mis kan gaan, denkt is ‘worst case scenario’s ‘ en projecteert zijn angst op anderen, die verondersteld worden bedreigend te zijn.Type 7bestrijdt zijn angst door de aandacht te richten op positieve denkbeelden over mogelijke aangename opties in de toekomst, in plaats van zich te richten op de situatie en gebeurtenissen van het moment. 

 
Type VIJF
'Ik heb het door'. Waarnemers hebben behoefte aan kennis en zijn introvert, leergierig, analytisch en inzichtelijk. Ze willen vooral objectieve, feitelijke informatie verzamelen; ze zijn analytisch, volhardend en gevoelig.  Ze hebben moeite om in de situatie met hun gevoelens om te gaan; ze 'parkeren' die gevoelens dan en gaan in de situatie af op wat het denken hen ingeeft. Ze verzamelen zoveel mogelijk kennis, zodat ze die in de situatie waarin ze verkeren kunnen toepassen. Zodoende hebben ze iets achter de hand dat hen kan redden bij gebrek aan de inzet van hun emoties, die ze immers buitenspel houden. Ze kunnen op anderen 'detached', zakelijk, nuchter, niet-emotioneel overkomen. In wezen zijn ze juist al te gevoelig, maar ze hebben moeite om hun gevoelens direct in de situatie in te voegen. Hun denken en gevoel lopen niet parallel. Terwijl ze naar een film kijken kunnen ze daarop kritisch en cynisch commentaar geven, daarmee hun emotioneel geroerd-zijn overstemmend. Ze kunnen zich onaangedaan voordoen en tegelijk zich achter de krant verschuilen en een traan wegpinken omdat een scène hen emotioneel raakte. Later, als ze zich in hun kamer hebben teruggetrokken, komen de geparkeerde gevoelens weer omhoog en worden deze alsnog verwerkt, in een 'second reaction'. Doordat ze hun emoties niet direct in de situatie zelf uiten kunnen ze intellectueel-arrogant overkomen, afstandelijk en kritisch op anderen. Ze houden er van regelmatig alleen te zijn en om stil met zichzelf hun emoties te verwerken en alsnog een plaats te geven. VIJVEN kunnen er niet tegen wanneer anderen hen domineren; ze bakenen dan ook hun territorium af door hun eigen privé-ruimte te creëren en tijd voor zichzelf te nemen. Dwang, ‘moeten’, werkt bij de VIJF als een rode lap op een stier. 

Fixatie
• Verleiding: wijsheid
• Vermijding: leegheid
Kenmerkend voor deze mensen is dat ze dingen liever alleen doen. Ze trekken zich terug in hun ivoren toren. Ze geloven niet in liefde en groeien soms op als een zombie. Het is de strategie van 'de Einzelgänger'; ze trekken zich van niemand iets aan en gaan hun eigen gang. Ze hebt ruimte en vrijheid nodig en kunnen ook zeer verlegen zijn. Typerend is dat ze de rol spelen van de waarnemer. In conflicten kunnen ze van een afstand de zaak aanschouwen. Iemand vraagt ze om iets te doen en dan doen ze nog niets. Als het je voor de tweede keer gevraagd wordt komen ze in actie.

Passie: hebzucht (gierigheid)
VIJVEN hebben tijd, ruimte en bepaalde dingen voor zichzelf nodig en willen deze zaken niet graag met anderen delen. Ze hebben ruimte nodig en die eisen ze ook op. Het zijn verzamelaars van kennis. Gevoelens van schaarste liggen daaraan ten grondslag: ze hamsteren alles wat ze nodig hebben om zich van hun vrijheid en onafhankelijkheid te verzekeren. In dit verband zijn niet zozeer materiële bezittingen maar vooral  kennis in de vorm van essentiële informatie die nodig is om te overleven van belang. Ze houden informatie liever voor zichzelf en vertellen anderen niet helemaal precies welke informatie ze inmiddels hebben verzameld. Ze verzamelen kennis om zichzelf en het leven beter te leren begrijpen. Iemand die deze onbewuste motivatie heeft, is voortdurend op zoek naar de zin van het leven en de essentie van alles.

Uitdaging: objectiviteit, afstand kunnen nemen, zich niet hechten, waardoor ze goede raad kunnen geven.

Wat anderen waarderen
- kennis van zaken
- analyserend vermogen
- systematische aanpak
- relativeringsvermogen
- snelle besluitvorming wanneer informatie aanwezig is

Wat anderen lastig vinden:
- emotionele afstandelijkheid
- strikte scheiding werk en privé
- indirecte manier van reageren op zaken buiten expertise gebied
- inflexibiliteit bij spontane acties
- selectieve mededeelzaamheid
- kan bot overkomen

Type ZES
'Ik doe mijn plicht'. Loyalisten hebben verantwoordelijkheidsgevoel, zijn betrouwbaar en hechten waarde aan een loyale opstelling jegens familie, vrienden, groepen en goede doelen. Hun persoonlijkheid varieert van gereserveerd en timide tot  openhartig en confronterend. Ze hechten waarde aan tradities en kunnen goed samenwerken.

Fixaties
• Verleiding: zekerheid
• Vermijding: twijfel
Deze mensen hebben in hun vroege jeugd liefde ontvangen door loyaal te zijn met hun ouders. Dit gaf hun zekerheid. ZESSEN zoeken de zekerheid en bescherming van autoriteiten maar hebben daar tegelijk een angst voor. Ze kunnen de trouwe medewerker worden maar tegelijk de angst voelen voor die autoriteit (fobisch gedrag). Een reactie kan zijn dat ze gaan strijden tegen autoriteiten en dan worden ze de revolutionair. Dit wordt wel contra-fobisch gedrag genoemd. In plaats dat ze bevangen worden door angst gaan ze angst bestrijden. ZESSEN hebben doorlopend 'Ja' en 'Nee' in hun hoofd: ben ik trouw aan de autoriteit of ga ik er tegen in.

Passie: angst en roekeloosheid
De ene kant van dit type is fobisch en wordt gekenmerkt door angst, ziet vaak problemen en achter elke boom een gevaar. De andere kant is contrafobisch en gaat angst bevechten door het gevaar op te zoeken, bijv. door stijle bergen te gaan beklimmen, van rotsen af te springen, of te gaan autoracen. Achter beide zit angst. De een gaat de angst uit de weg en de ander bestrijdt de angst door hem uit te dagen. ZESSEN hebben de neiging om de eigen vijandigheid en het eigen wantrouwen op andere mensen te projecteren.

Uitdaging: moed (ze kunnen op een heroïsche wijze boven zichzelf uitgroeien).

Wat anderen waarderen:
- kritische vragen
- pro-actief denken
- betrokkenheid bij mensen
- loyaliteit
- de moed om lastige zaken ter discussie te stellen

Wat anderen lastig vinden:
- voorzichtige scenario’s
- ambivalentie (tegenstrijdigheid)
- twijfel bij eigen en andermans succes
- de behoefte aan veel informatie

Type ZEVEN
'Ik ben gelukkig'. Levensgenieters zijn energiek, levendig en optimistisch; ze willen hun steentje bijdragen aan de wereld; hun uiterlijk voorkomen is dat van optimisme en blijheid, zijn spontaan en fantasierijk; soms impulsief en naïef; ontwijken pijn; hebben tegenstrijdige gevoelens bij het aangaan van verbintenissen; 'het eeuwige kind' (Peter Pan). Ze hebben een grote mate van overredings en overtuigingskracht.

Fixatie:
• Verleiding: plezier
• Vermijding: pijn
ZEVENS proberen waardering te krijgen door van alles iets plezierig te maken. Plezier is voor de ZEVEN niet zozeer een spontaan verschijnsel maar een 'must'. Het heeft een strategisch doel, namelijk 'geluk verwerven'. Daarom vermijden ze pijn: 'plezier = geluk, pijn = ellende'. Ze hebben moeite met de schaduwkant van het leven en lijken daardoor oppervlakkig. Hun agenda wordt bepaald door 'plezier', desnoods plezier met trucjes (geplande grappen en gebeurtenissen). Daardoor lijken ze oppervlakkig.

Passie: gulzigheid, onmatigheid ('meer is altijd beter', grenzeloos willen genieten).
Gulzigheid heeft hier de betekenis van het mateloos genieten van de ene plezierige gebeurtenis na de andere. ZEVENS springen van het ene leuke naar het ander, je kunt niet zonder. Ze zoeken dwangmatig naar 'plezier': elke paar minuten is er wel iets leuks om aan te denken. De gulzigheid van de ZEVEN is te omschrijven als impulsiviteit in het bevredigen van zinnelijke verlangens. Ze vervullen wat ze willen hebben en liefst nog meer, want meer is beter.

Uitdaging: nuchterheid (nuchtere blijdschap).

Wat anderen waarderen:
- enthousiasme
- charmant en opgewekt
- ziet altijd kansen en verfrissende kanten van de zaak
- veel inspirerende ideeën
- weet van het leven te genieten

Wat anderen lastig vinden:
- maakt niet altijd alles af
- komt afspraken niet altijd na
- raakt snel verveeld
- komt vaak wat oppervlakkig over
- vermijdt conflicten

De buiktypen (8-9 en 1)
Het buikcentrum is de bron van de vitaliteit en energie van ieder mens, en de bron van het gewaar zijn van het eigen ‘zijn’. De buiktypen hebben de neiging te handelen op basis van hun intuitie, instinct, ‘gut feeling’ en nonverbale signalen. De buiktypen hebben een neiging zich tegen anderen te keren. Macht, controle, rechtvaardigheid en woede zijn gemeenschappelijke thema’s, evenals een onderliggend gevoel van waardeloosheid dat hiermee gecompenseerd wordt. De buiktypen worden ook wel de ‘zichzelf vergetende’ typen genoemd. Hebben de harttypen las van schaamte, de buiktypen hebben schuldgevoelens. Ze menen intrinsiek tekort te schieten. Deze typen hebben liefhebben als ontwikkelingstaak, in de eerste plaats het liefhebben van zichzelf. Dit vervangt dan onder controle houden, een gemeenschappelijk thema van de buiktypen.
De drie buiktypen gaan op verschillende manieren met hun gemeenschappelijke thema’s om.

Allereerst woede:type 8richt zijn woede op anderen, kan explosief kwaad zijn en ontkent zijn schuldgevoelens (en is zich deze dan ook niet bewust) door de schuld aan anderen te geven.Type 9uit zijn woede indirect met passieve agressie. Passieve agressie is boosheid laten doorschemeren zonder deze expliciet uit te spreken, en deze boosheid ontkennen wanneer men erop wordt aangesproken.Type 1vindt dat hij niet boos mag zijn en onderdrukt woede. Kan zich schuldig voelen over zijn boosheid, en over zijn gebrek aan perfectie als hij toch boos wordt. Dit type kan ook agressief kritisch zijn, en woedend als hij zich gelegitimeerd voelt om kwaad te zijn.
Een tweede gemeenschappelijk thema is dat de buiktypen de neiging hebben ‘zichzelf te vergeten’. Ook dit thema uit zich bij de afzonderlijke typen op verschillende manieren: bijtype 8speelt het zich zelf vergeten een rol in de investering in macht, sterk zijn en controle.Type 9kan ‘zichzelf vergeten’ door mee te gaan in de agenda’s van anderen.Type 1vergeet zichzelf door zijn eigen impulsen, wensen en behoeften te onderdrukken.
Een derde gemeenschappelijke thema is:Type 8oefent expliciet controle uit, door de manier waarop hij fysiek aanwezig is, door de manier waarop hij zich uitdrukt en door zijn impulsieve manier van emoties uiten.Type 9oefent indirect controle uit, door te laten doorschemeren dat hij het ergens niet mee eens is, door stilzwijgende sabotage, door te mokken, door te vermijden.Type 1controleert door kritisch te zijn en normen te stellen, of dit soms alleen maar uit te stralen. Hij zegt het dan niet, maar anderen voelen zich door hem beoordeeld of veroordeeld.

Type ACHT
'Ik ben sterk'. Assertief zijn, direct, onafhankelijk, zelfverzekerd en beschermend. Ze komen over als sterke persoonlijkheden, stellen onrechtvaardigheid of oneerlijkheid aan de kaak, hebben sterk verantwoordelijkheidsgevoel, hebben houding van 'laat niet over je lopen' en 'sla terug' Ze willen controle houden over de situatie en willen daarom alles weten; ze zijn  bezitterig. Het type 'ruwe bolster, blanke pit' kan op de ACHT van toepassing zijn.

Fixatie
• Verleiding: macht
• Vermijding: machteloosheid
Mensen met deze fixatie hebben ooit aan zichzelf te kennen gegeven dat ze macht over anderen moeten hebben, omdat ze anders niemand zijn. Machteloosheid willen ze vermijden want het geeft hun een malaise-gevoel waar ze geen raad mee weten. Ze willen controle houden over de situatie en oefenen daarbij macht uit. Dit streven wordt vaak gekenmerkt door het recht in eigen hand te nemen. 'Regels zijn er om gebroken te worden en als ik m'n zin maar krijg.' Bij deze fixatie kan sprake zijn van wraakzucht. Als een ACHT geraakt wordt, doordat iemand hem op zijn gezicht laat gaan, zal hij ooit wraak nemen.

Passie: lust
Lust is voor de ACHT een passie, die zich presenteert in een hard pantser. Het gaat daarbij om het daadwerkelijk voelen van lust: "Ik moet hebben wat ik wil. Niet goedschiks, dan maar kwaadschiks.'' Het is de levensenergie die wordt aangewend om te krijgen wat men wil. Ze hunkeren schaamteloos naar bevrediging van hun verlangens. Lust en hedonisme zijn kenmerken van deze op het oog harde persoonlijkheid.

Uitdaging: onschuld (het kwetsbare kind in zichzelf accepteren).

Wat anderen waarderen:
- maakt van zijn hart geen moordkuil
- is recht voor z’n raap
- komt op voor z’n medewerkers en vrienden
- geeft al z’n energie aan de goede zaak
- kan tegen een stootje

Wat anderen lastig vinden:
- heeft nogal eens een gebrek aan tact
- luistert niet altijd even goed
- alles of niets benadering, hij ziet iets of iemand helemaal zitten, of juist niet
- moeite om controle los te laten
- neiging tot mateloos gedrag (buitensporig, grenzeloos)

Type NEGEN
'Ik ben tevreden'. Vredestichters zijn ontvankelijk, goedaardig en ondersteunend. Ze streven naar harmonie met de medemens en de wereld om hen heen. Het zijn onpartijdige scheidsrechters; ze hebben iets van 'het onschuldige kind', zwemmen graag met de stroom mee, zijn meegaand en kunnen gemakzuchtig zijn. Er is soms moeilijk vat op ze te krijgen; ze ontvluchten moeilijke situaties en rekenen er niet op dat anderen zich voor hun problemen interesseren. Ze hebben het contact met hun innerlijke stem verloren. Ze zoeken vaak een actieve partner.

Fixatie
• Verleiding: fijngevoeligheid
• Vermijding: conflict
NEGENS zijn zo fijngevoelig voor de mening van een ander, dat ze op alles JA zeggen. Ze menen dat ze zelf niet zo belangrijk zijn en dat hun eigen behoeften er niet zo toe doen. Ze zijn bereid zich overal aan aan te passen en vergeten vaak hun eigen wensen. De behoeften van de ander zijn ogenschijnlijk hun behoeften. Ze leven hun leven door het leven van de ander te leven. Ze lijken onbaatzuchtig omdat ze eerst denken aan wat de ander wil, maar dit heeft uiteindelijk wel een ego-doel, namelijk zichzelf er buiten houden, zodat ze ook niet verantwoordelijk gehouden worden voor de eventuele pijn die ze anderen aandoen. Tegelijk zorgt dit op onbewust niveau voor een opstapeling van frustraties in hun innerlijk, die vervolgens worden ontkend maar wel op een of andere, vaak indirecte manier, naar buiten komen. NEGENS zijn sterk in het vermijden van conflicten omdat ze gevoelens die daarmee te maken hebben wegstoppen, waardoor het lijkt of ze er niet zijn. Deze verdrongen (negatieve) gevoelens komen vaak in een andere situatie naar boven dan waar ze oorspronkelijk vandaan komen, waardoor de ander er niets van begrijpt.

Passie: traagheid of luiheid
De blokkade van de NEGEN is luiheid, het wel geloven, alles langs zich heen laten gaan. Het verlies van zijn, het verlies van essentie, is bij mensen met deze passie zo groot, zo overweldigend en zo dramatisch, dat er een onbewuste luiheid ontstaat. Ze willen niets met de essentie van het ZIJN te maken hebben, met onbewuste gevoelens en processen en de pijn die daar bij hoort. Ze laten zich liever in slaap sukkelen en verliezen liever het contact met zichzelf dan dat ze de pijn voelen van hun aandeel in het leven. De traagheid betreft het zich niet willen verdiepen in hun authentieke gevoelens, waardoor ze aan de essentie van het leven voorbij lijken te gaan.

Uitdaging: daadkracht, het twijfelen (initiatiefloosheid) doorbreken door vastberaden actie en het nemen van de eigen verantwoordelijkheid van hun daden.

Wat anderen waarderen
- het vermogen om te luisteren en anderen te begrijpen
- bereidheid compromissen te zoeken
- grote acceptatie ten aanzien van anderen
- bij conflict tussen anderen in staat standpunten bij elkaar te brengen
- het vermogen om eigen agenda flexibel aan te passen aan omgeving

Wat anderen lastig vinden:
- het ontbreken van een eigen mening
- vermijdt conflicten
- trage besluitvorming
- matig time management
- indirect reageren bij onvrede

Type EEN
'Ik heb gelijk'.Perfectionisten zijn realistisch, consciëntieus en principieel. Ze kunnen zich voordoen als moralist of wereldverbeteraar. Ze proberen hun hoge idealen ook werkelijk te realiseren; ze hebben vaak het idee dat het altijd beter kan en zijn dan ook niet gauw tevreden. Ze kunnen gefrustreerd zijn omdat het leven en de mensen niet zijn zoals ze in hun ogen zouden moeten zijn; ze kunnen teleurgesteld zijn in de eigen onvolmaaktheid: niet te kunnen voldoen aan de zichzelf gestelde hoge eisen.

Fixatie
• Verleiding: perfectionisme
• Vermijding: onvolmaaktheid
De persoon met deze fixatie probeert liefde te krijgen door ordelijkheid, netheid en door perfect te zijn. Onvolmaaktheid wordt vermeden door dwangmatig te handelen en door rigide te zijn. Bij perfectionisme probeert men dingen die goed zijn nog beter te maken.

Passie: kwaadheid (verontwaardiging)
De blokkade van dit type is: toorn, boosheid op zichzelf, een dubbele boosheid die wordt tot gramschap. Ook de woede op zichzelf wordt namelijk afgewezen omdat deze als onvolmaakt wordt gezien. De kwaadheid bouwt zich vaak op, tot de bom barst. Mensen met kwaadheid als passie worden gemotiveerd door die kwaadheid. Het geeft ze power!

Uitdaging: geduld, blijmoedige gelatenheid, aanvaarding van het onvolmaakte van het leven.

Wat anderen waarderen:
- heeft oog voor detail
- houdt zich aan afspraken
- voelt zich zeer verantwoordelijk
- verliest principes niet uit het oog
- weet hoe het hoort

Wat anderen lastig vinden
- kan erg principieel en vasthoudend zijn
- moeite met delegeren
- goed is zelden goed genoeg
- weet het altijd beter
- ontspannen is niet altijd eenvoudig

Bron:
Werken met het enneagram. Hanna Nathans.
Enneagram basisboek. Don Richard Riso & Russ Hudson.

De wijsheid van het enneagram. Don Richard Riso & Russ Hudson.
Cursus "No ego retreat" en "Advanced no ego" met Brandon Bays.